Düğün kelimesi “düğüm”den mi geliyor, “toy-gün”den mi? İştikakçılar ihtilaf halinde. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati’nde Andreas Tietze “düğün”ün aslının toy-kün/doy-gün (doyma günü, ziyafet günü) olduğunu yazıyor. Birleşik kelimede bir kaynaşma olmuş ve sonunda “tüyün-düğün” ortaya çıkmıştır.
Toy kelimesinin de tek başına düğün anlamına kullanıldığını düşünürsek, “böyle zahmet çekmeye gerek yok” diyebiliriz. Toy-düğün deyiminde iki kelimenin birlikte kullanılması, bizde iki eş anlamlı kelimenin ard arda kullandığı durumları hatırlatıyor; yazık-günah veya köylü-kentli gibi. Biz “düğün bayram” diyoruz ya, Azeriler “toy bayram” diyorlar.
“Düğün”ün “düğüm” olduğu; bağ, akit, özellikle evlenme akdi, yani nikâh anlamına geldiği görüşü mantıksız değil. “Tügün” Divanü Lügati’t-Türk’de “düğüm” anlamında kullanılıyor. Tügün şeşildi (düğüm çözüldü), tügün tügüldü (düğüm düğümlendi), aş boguzda tügüldü (yemek boğazda düğümlendi), tügün çiğildi (düğüm sağlamlaştırıldı), tügün tügündü (düğüm düğümlendi, kendi kendine düğümlendi)…
Türkiye Türkçesi dışındaki lehçelere bakarsak toy kelimesinin Uygur bölgesinden Azerbaycan’a kadar yaygın bir coğrafyada “düğün” anlamına kullanıldığını görebiliriz. “Düyün” Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügati’nde hem “düğüm”, hem de “düğün” karşılığı olarak yer alıyor. Sadece Azeriler değil Başkurtlar, Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler, Tatarlar, Türkmenler ve Uygurlar “düğüm”e “töyön, tüyün, töyin, düvün, tügün” deyip duruyorlar. Ama bizim bildiğimiz “düğün” anlamında kullanmıyorlar.
