Cezayir’de Fransız İşgali

Dile kolay, tam 132 yıl boyunca, Cezayirliler Fransız sömürgeciliğinin en acı örneklerini tecrübe ettiler. Katledildiler, yeraltı ve yer üstü zenginliklerinden oldular, kültürleri ve mimarî varlıkları saldırıya uğradı, nice nesiller benliklerini yitirdiler… Geriye, bugün yaraları hâlâ tam anlamıyla sarılamayan bir trajediler yığını kaldı. 5 Temmuz, her yıl Cezayir’de “bağımsızlık günü” olarak kutlanıyor. Bu vesileyle Derin Tarih Temmuz 2023 sayısında, Fransa’nın sömürgecilik sabıkasının ve Cezayir halkının yaşadıklarının üzerine güçlü bir projektör tutarak 1830’dan 1962’ye kadar Fransa’nın Cezayir’de imza attığı mezalime odaklanıyor. Sayfalar arasında gezinirken şaşkınlık, üzüntü ve öfkeyi aynı anda yaşayacak, aynı zamanda mazlum bir halkın sömürgecilere sergilediği direniş azmine de hayran olacaksınız.

“Cezayir’de Fransız İşgali (1830-1962)” dosyamızda, Prof. Dr. Ahmet Kavas özgürlükleri için mücadele eden Cezayirlilerin Fransızlarca katledilmesini, bunu yaparlarken de yine Cezayirli birtakım kesimlerden oluşturdukları “Harkiler”i kullandıklarını anlattı. Samet Tınas, “Cezayir Osmanlı’dan nasıl ayrıldı?” sorusuna cevap verirken Dr. Kheireddine Saidi 132 yıl süren işgalde Fransızların Cezayir’de yaptıkları katliamları satırlara taşıdı. Oxford Üniversitesi Tarih Bölümünden Dr. Natalya Benkhaled-Vince ile Cezayir Bağımsızlık Savaşı’nda Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin (FLN) faaliyetleri ve Fransa’nın tedbir politikaları üzerine konuştuk. Taha Kılınç Cezayir direnişinin hidayetine vesile olduğu Alman diplomat Murad W. Hofmann’ın öyküsünü yazarken Araştırmacı-Yazar Fatma Türk Toksoy Cezayir Bağımsızlık Savaşı’nın Türk basınına yansımasını kaleme aldı. Son olarak Araştırmacı İbrahim Bozbeşparmak Cezayir’in millî kahramanı Emir Abdülkâdir el-Cezâirî’nin hayat hikayesini okuyucuyla buluşturdu.

“Cezayir’de Fransız İşgali (1830-1962)” dosya konusu haricinde ise Prof. Dr. Mustafa Budak ile 100. yılında Lozan Antlaşması’nı konuşurken Prof. Dr. İsmail Kara ile yeni kaleme aldığı Din ve Milliyet-1 kitabı üzerine konuştuk. Prof. Dr. Gülgün Yılmaz İngiliz Mimar Owen Jones’un bulduğu İslâmî süslemelerin formülüne odaklanırken Prof. Dr. İsmail Taşpınar Katolik Kilisesi’nin II. Dünya Savaşı sırasında İtalyan Faşistlerle kurduğu ilişkilere değindi. Tarihçi-Yazar Dursun Gürlek konağını edebiyat meclisi haline getiren vali Reşid Âkif Paşa’nın hayat hikayesini satırlara taşırken Prof. Dr. İsmail Güleç Kanûnî devrinin dişli denizcilerinden Koca Murad Reis’in velî ve edebî yönünü kaleme aldı. Dr. Ahmet Uçar Osmanlı’nın ilk savaş uçağı kampanyasına Güney Afrika Müslümanlarının başlattıkları yardım seferberliğinin hikayesini anlatırken Tarihçi-Yazar Arif Emre Gündüz yanlış bilinen ve karanlıkta bırakılan “Nadir Şah ve Caferilik” meselesine açıklık getirdi. Dr. Rıza Kurtuluş “İran’da Arap alfabesini değiştirme projesi neden başarılı olamadı?” sorusuna cevap verirken Osman Atasoy Dârülfünûn İlahiyat Fakültesi’ne vurulan “laik” tırpanın acı yüzünü gösterdi. Araştırmacı-Yazar Mikail Türker Bal Bosna Hersek Savaşı’nda gerçekleştirilen ve vahşi bir kıyım olan Priyedor Soykırımı’na ışık tutarken Deniz Çıkılı ile büyüklükleri ve güzellikleriyle İslâm coğrafyasında ön plana çıkan Babürlü Bahçelerini gezdik. Tarihçi-Yazar H. Yıldırım Ağanoğlu, kadrajını Tarihî Beyoğlu ve Tünel Meydanı’na çevirirken Oktay Türkoğlu ile hakkâklığıyla meşhur Hâfız Ahmed Mecdi Dede’nin hayatından ve sanatından yeni sayfaları keşfettik. Ahmet Yasin Çomoğlu ile tarihin ilk kadın seyyahı olan Ida Pfeiffer’ın İstanbul günlüklerine yakından bakarken, Metin Taha Yılmaz “Büyük Petro’dan sonra Büyük Putin mi?” sorusuna tarihî benzerlikler içerisinde cevap verdi. Geçmişten günümüze sapkınlığın sinemada meşrulaştırılma çabasını MTÜ Öğretim Görevlisi Mehmet Önder satırlara taşırken son olarak Canan Aytaş Kaymaklı’nın meçhûl Ermeni eseri  Kaymaklı Manastırı’nı kaleme aldı.

Derin Tarih ek kitap olarak bu ay, Cezayir’in hürriyete uzanan çileli yolculuğunu anlatan fotoğraflardan müteşekkil etkileyici bir derleme olan Hürriyete Giden Yol kitabını bütün okurlarına armağan ediyor.

Tarih okuyan şaşırmaz.