Arabistanlı Lawrence adıyla şöhret bulan İngiliz casus Thomas Edward Lawrence’ı tanımayan yoktur. Perslerin Lawrence’ını ya da Alman Lawrence’ı duymuş muydunuz peki? Alman diplomat Wilhelm Wassmuss’un Arabistanlı Lawrence kadar şöhret bulamamış olması, tarihin kazananlar tarafından yazıldığına bir delil olsa gerek.
Atatürk hakkındaki Avrupa ile Asya Arasındaki Adam başlıklı kitabından tanıdığımız Dagobert von Mikusch, 1938’de Wilhelm Wassmuss (1880- 1931)’un hayat hikâyesini anlattığı, Watzmutz – Der deutsche Lawrence (Wassmuss – Alman Lawrence) isimli bir kitap kaleme aldı. 13 bölümden oluşan eser, yazarın belirttiğine göre, Wassmuss’un hatıra defterlerinden elimize ulaşan bölümlerine -özellikle birinci ve üçüncü bölümler- raporlar ve yazışmalar gibi birtakım resmî kayıtlara ve özellikle daha önce (1936) aynı başlıkla (The German Lawrence) Christopher Sykes tarafından yayımlanan İngilizce versiyona dayanarak kaleme alınmıştı. Mikusch’un kitapta belirttiğine göre, aslında Wassmuss kendi hayatı hakkında yazmaya başlamış fakat ölüm diviti onu elinden almıştı (Der deutsche Lawrence, s. 5-6).
