George Modelski’nin teorisine göre 20. yüzyılın başat gücü ABD. Peki bunu nasıl başardı?
Asıl güç Avrupa idi, bilhassa İngiltere. İki büyük savaş İngiltere’yi aşağıya çekti. Onun yerine bir başka gücün geçmesi gerekiyordu. Bu, 1919’da içine kapanmış ve Avrupa’daki çekişmelere katılmamış bir devlet olacaktı. ABD’nin bu anlamda ilk güç denemesi Latin Amerika’da kendini gösterdi. Sonra Kaliforniya civarında tuz madenlerinin bulunduğu bölgedeki yatırımlarıyla ekonomik yükselişe geçti. Fakat 1929’daki büyük iktisadî buhranı önleyemedi; Avrupa’da ABD mallarını satın alacak mecal kalmamıştı çünkü. Bunun üzerine yeni bir sosyalist politikaya geçildi. Ancak bu defa 2. Dünya Savaşı patlak verdi. Bu, bir ekonomi harbiydi. ABD’nin üretim gücünde sıçrama yaptı. İlginçtir, Rusya’ya 2 senede 8 bin uçak üretip verdi. İş gücü olarak da o zamana kadar atıl durumda olan kadın işçileri kullandı.
Savaştan sonra harbin sebebini incelediklerinde para ve yatırım eksikliği olduğuna karar verdiler ve Marshall Planı’nı ortaya attılar. Buna göre demokratik ülkelere ABD’den destek akacaktı. Bunu temin için Paris merkezli istasyonlar (Amerikan Tüketim Kooperatifleri) kuruldu. ABD’den bu istasyonlara belli bir fiyatla satılan ürünler burada bir miktar kârla halka arz ediliyor; kazanç da ABD’ye ödeniyordu. Ayrıca bu mallar Amerikan gemileriyle taşınmak mecburiyetindeydi. Para istediğinizde ABD kendi finans kuruluşlarından temin edip ihtiyacı olanlara devrediyordu. Böylelikle ABD finans kuruluşları dev gibi büyüdü.
Tabii dünya o sırada petrole muhtaç. Teksas ise petrol cenneti. 1890’lardan beri kuyular açılıyor. Bu, ABD’yi 1 numaralı zengin devlet hâline getirdi. Akabinde İngiltere ile birlikte 2. Dünya Savaşı sonrasının yapılanmasını planladılar.
Devamı Derin Tarih Mart Sayısında…
