Lozan’da Oniki Ada’nın İtalya’ya bırakılması üzerine Türkiye ile İtalya arasında Anadolu kıyıları ile Meis Adası arasındaki karasuları sınırı ve bazı adacıkların aidiyeti hususunda anlaşmazlıklar çıktı. Türk ve İtalyan hükümetleri 30 Mayıs 1929’da imzaladıkları tahkimnamenin 1. maddesinde sayılan adacıkların Lozan Antlaşması’na göre Türkiye’ye mi yoksa İtalya’ya mı ait olduğunu Adalet Divanı’na sordularsa da Divan kararını vermeden aralarındaki uyuşmazlıkları çözdüler. 4 Ocak 1932’de imzaladıkları sözleşme ile hangi adaların Türkiye’ye ait olduğu belirlendi.
Sözleşme ile Lozan Barış Antlaşması’nın 15. maddesi genişletilmiş, Meis’e bağlı diye bazı adacıklar İtalya’ya bırakılmıştır. İkili sözleşmeden sonra her iki hükümetin uzmanları 4 Ocak 1932’de bir “çalışma belgesi” imzaladılar; belge 10 Mayıs 1933’te Türk-İtalyan makamları tarafından karşılıklı olarak onaylandı.
İtalya 1936’da Oniki Ada’yı askerî yönden tahkim etmeye ve silahlandırmaya başlamış; özellikle Rodos’a 100 sahra topu ve çok miktarda mühimmat getirtmişti. Oniki Ada’da yaptığı tahkimat savaş başladığı zaman hem kendisinin, hem de müttefiki Almanya’nın deniz üssü ve kara üssü olarak çok işine yaradı. 2. Dünya Savaşı sırasında özellikle Rodos ve Leros adaları büyük önemi haizdi. İtilaf devletleri bu adaları ele geçirmeye çalıştıysa da sonuç alamadı. Ancak Meis 1941’de kısa süre İngiliz işgalinde kaldı. 1943 yılında Leros ve diğer adalar da kısa bir müddet işgal edildi. İtalya’nın savaştan çekilmesi üzerine Oniki Ada’yı Almanlar işgal etti. 1945 yılında Almanya’nın teslim olunca da Oniki Ada itilaf devletlerinden İngiltere’nin eline geçti.
Oniki Ada Nasil Megali İdea’ya Teslim Edildi?
