İspanya’nın kuzeybatısındaki Salamanca eyaletinde bulunan 12 bin nüfuslu Bejar kasabası, her yıl haziran ayının ilk haftasında ilginç bir törene ev sahipliği yapar:
Baştan aşağı yosunlar ve yeşil renkli ağaç liflerinden oluşan kıyafetler giymiş çok sayıda insan, sokaklarda yürüyerek bütün kasabayı kat eder. Yol kenarına, evlerin balkonlarına ve Bejar’ın küçük meydanına toplanan meraklıların ilgiyle izlediği bu seremoninin kökeni, Müslümanların Endülüs’teki hâkimiyet yıllarına dayanır. İnanışa göre, 1200’lerde bölgede hüküm süren Müslüman yönetimle savaşmakta olan Hıristiyanlar, bir gece Bejar surlarından içeri “yosun adam” kılığında kamufle olarak sızmış ve kasabayı Müslümanlardan almayı başarmıştır. İşte bu hadiseyi hatırlamak ve hatırlatmak üzere, 1397’den günümüze her yıl haziran ayında yosun adamlar Bejar sokaklarında arz-ı endam etmektedir.
Aradan geçen yüzyıllara, yaşanan onca değişim ve dönüşüme rağmen, İspanya’nın küçücük bir kasabasında “Müslümanlara karşı kazanılan zafer”in şuur altında hâlâ yaşaması ve unutulmaması için düzenli biçimde törenlere konu edilmesi, bizim için büyük bir derstir.
Tarihteki olumlu veya olumsuz her hikâye, gerekli şartlar oluştuğunda, mutlaka tekrarlanır. İşte bundan dolayı, olumlu örnekleri çoğaltmanın ve olumsuz ihtimallerle karşılaşmaktan kaçınmanın en pratik yolu, tarihi ibret nazarıyla tekrar tekrar okumaktır.
Derin Tarih’in Ocak 2022 sayısının kapak dosyasını müzakere ederken, karar vermekte hiç zorlanmadık. Çünkü 2 Ocak 1492’de gerçekleşen hazin bir devir teslim, yukarıda bahsettiğim türden ibretleri içinde barındırıyordu. Bu tarih, Müslümanların Endülüs’teki uzun serüvenlerinin son perdesinin kapanışıydı. Gırnata Nasrî Emirliği, Katolik hükümdarlara teslim oluyor, böylece Endülüs’ün son kalesi düşüyordu. Bu meseleyi mutlaka müstakil bir sayının konusu yapmak, enine boyuna incelemek, düşüşün sebeplerine odaklanmak, buradan alınacak dersleri gözler önüne sermek ve hep birlikte bir tefekkür iklimine uzanmak çok uygun olacaktı, biz de öyle yaptık. Her zamanki gibi, konusunun uzmanı çok sayıda önemli isim dosyamıza katkıda bulundu. Bütün yazıları ilgiyle, merakla ve altını çizerek okuyacağınızı düşünüyoruz.
Kapak dosyamızın dışında da dergimiz bu ay yine dopdolu. Coğrafyamızın farklı köşelerinden farklı öykülerle karşınızdayız.
Tekrar görüşünceye kadar, hayırla kalınız.
