Sultan Abdülhamid önemli tarikat şeyhlerini ve müritlerini, İslamî amaçlarını desteklemeye teşvik etmek üzere bir araya getirmişti. Uzmanlar bunlar arasında önemli bir rolün güçlü Senûsi liderine (1781-1859) ait olduğu, şeyhi bulunduğu tarikatın İslamın savunulmasında ve Avrupa’nın Hıristiyan güçleriyle karşı karşıya gelen Müslümanlar arasında kardeşlik ve birliğin yayılmasında önemli rol oynadığı görüşündeler. Osmanlı arşivlerinde bu tarikatın kurucusu ve ölümünden sonra görevini üstlenen oğullarının hayatı ve yaptıkları işler konusunda bir resmî rapor bulunmaktadır. Büyük ihtimalle, Tanzimat rejimi altında gerçekleştirilen ve muhafazakâr Senûsî liderinin İslama aykırı gördüğü batılılaşma reformları yüzünden kaybedilen desteğin yeniden kazanılıp kazanılamayacağına dair bir rapordu bu.
Muhtemelen Sultan Abdülhamid’in dikkatine sunulan bu tarihsiz rapora göre, Trablusgarp’ta çok sayıda zâviye (tekke) kurulmuş ve buralarda kabileci Araplara İslam dininin gerçek yönleri; Kur’an, hadis ve şeriat öğretilmişti. Ayrıca muhafazakâr Mâlikî (Kuzey Afrika’da yaygındır) ve Suriye-Mısır bölgesinde yaygın olan mutedil Şâfiî mezhebi usulleri uygulanıyordu.
Devamı Derin Tarih Kasım Sayısında…
