Kâğıt paranın tedavüle girmesi ve kullanımının dünya genelinde yaygınlaşmasından önce gümüş, altınla birlikte, para piyasalarının vazgeçilmeziydi. Malumunuz, sadece madenî paraların geçerli olduğu bir ekonomik sistemden bahsediyoruz. İnsanlık tarihinde karşımıza çıkan ilk para örnekleri olan sikkeler, genellikle altın ve gümüşten yapılmış; buna bazen bronz veya bakır da eklenmiştir. Madenî para darbında en çok kullanılan madenlerden biri olması gümüşün insanlık tarihinde farklı bir yere oturmasını sağlamış; devletlerin ve imparatorlukların en önemli zenginlik kaynaklarından biri haline gelmiştir. İsterseniz, bu kıymetli madenin tarihine bir göz atalım.
İnsanoğlunun antik çağlardan itibaren çıkartıp işlemeyi başardığı yedi madenden biridir gümüş. Diğerleri altın, bakır, kalay, kurşun, demir ve civadır. Gümüş, bakır ve altın gibi tabiatta temel formda bulunur. Ancak bakırdan farklı olarak, daha çok süs eşyası veya para olarak kullanılmıştır. Bu sebeple tarihte takas yerine kullanılan ilk ilkel paranın gümüş olması muhtemeldir. Altınla kıyaslandığında dünyadaki gümüş kaynakları daha azdır. MÖ 15. yüzyıla kadar Mısır’da altından daha değerli olması da bu yüzdendir. Ancak kimya alanındaki gelişmeler sayesinde gümüş metalinin cevherden çıkarılabilmesiyle bu dengeler değişmiştir.
İnsanoğlunun gümüşü işlemeye başlaması tarihçilere göre 5 bin yıl öncesine uzanıyor. Anadolu ve Ege kıyılarında yapılan araştırmalarda, bundan 4 bin yıl önce gümüşün kurşundan ayrılabildiği tespit edilmiş. Aynı dönemlerde Hindistan, Çin ve Japonya’da da gümüşün işlendiği biliniyor. Tespit edildiğine göre Avrupa’daki en eski gümüş madeni Sardunya Adası’ndadır.
Gümüş özellikle Ortadoğu ve Yunanistan civarında ortaya çıkan uygarlıkların güçlenmesinde belirleyici bir faktör olmuştur. Fenikeliler, bugünkü İspanya topraklarını işgal ettiklerinde bölgedeki gümüş yataklarını tespit etmiş ve bunları gemilerle ülkelerine taşımışlardır. MÖ 1200’lere gelindiğinde gümüş üretimi imparatorlukların temel kaynaklarından biriydi. Bu dönemde Yunanistan’ın Laurium madenlerinde gümüş çıkarılmaya başlanması Atina’nın gücüne güç katmıştır. Hatta Atina’nın yükselişini buna bağlayan tarihçiler de vardır. Sonrasında Yunan ve Roma uygarlıkları zamanında, gümüş sikkeler ekonominin bel kemiğiydi.
