Osmanlı Devleti’nin son döneminde din ve vakıf hizmetleri Şer‘iyye ve Evkaf Nezâreti’ne bağlıydı. Vakıflar, aynı teşkilât içinde yer aldıklarından din hizmetlerine malî destek sağlar, dinî müesseseler de hayır maksatlı vakıfların kurulmasını ve halkın bunlara bağış yapmasını teşvik ederdi.
Osmanlı’dan kalan mirasla kurulan Cumhuriyet yönetiminde din ve vakıf hizmetlerinin birbirinden ayrılması vakıfların gelişmesini olumsuz yönde etkilemişti. Bu durum 3 Mart 1924’de Osmanlı’daki Şer‘iyye ve Evkaf Nezâreti’nin yerine kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın vakıfların malî desteğinden mahrum kalmasına sebep olmuştu. Devlet bütçesinden ayrılan tahsisat ise yetersiz kalmıştı. Bir vakfın aracılığı olmadan devlet daireleri bağış kabul edemediği için hayır sever halkın maddî desteğinin sağlanması konusunda bir boşluk meydana gelmişti. Bu boşluğu doldurmak üzere 22 Haziran 1965’de özel bir “şartlı bağış fonu” kurulması kararlaştırılmışsa da kanunî düzenlemenin eksik yapılması sebebiyle gerçekleştirilemedi.
Din hizmetlerini desteklemek üzere Türkiye çapında kurulan dernekler de bu boşluğu dolduramamış ve Diyanet İşleri Başkanlığı birtakım problemlerle karşı karşıya kalmıştı. Daha sonra vakıfların gelişmesini sağlamak üzere 13 Temmuz 1967 tarihinde vakıflara bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınacağı hükme bağlanarak vakıf kurma işi teşvik edilmişti. Kanun yürürlüğe girdikten sonra, genel bütçeli bir devlet kuruluşu olan Diyanet İşleri Başkanlığı hizmetlerini desteklemek amacıyla dönemin Diyanet İşleri Başkanı Lütfi Doğan ve başkan yardımcıları tarafından 13 Mart 1975’de Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) adıyla bir vakıf kurulmuş ve 28 Aralık 1977’de bakanlar kurulu kararınca vergi muafiyeti hakkı tanınmıştı. TDV, 12 Temmuz 2005 tarihinden itibaren yine bakanlar kurulu kararınca izin almadan yardım toplayan kuruluşlardan sayılmıştı.
Türkiye Diyanet Vakfı’nın gayesinin vakıf senedinde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın verdiği hizmetleri desteklemek üzere olduğu belirtilmektedir. Başkanlık, bütçe imkânları ile yerine getiremediği birçok hizmeti vakfın maddî desteğiyle yürüttüğü gibi cami, Kur’an kursu, eğitim merkezi, müftülük hizmet binası, lojman vb. ihtiyaçlarını da büyük ölçüde vakıf eliyle karşılamaktadır. Araştırma merkezleri kurmak, İslâmî ilimler ve İslâm sanatı konularında neşriyat yapmak gibi faaliyetler senette öngörülen diğer hizmetlerdir.
Türkiye Diyanet Vakfı’nın organları Genel Kurul, Mütevelli Heyeti, Denetleme Kurulu, Genel Müdürlük, Dış İlişkiler ve Bağlı Kuruluşlar Koordinatörlüğü olarak sıralanabilir.
Devamı Derin Tarih Kasım Sayısında…
