Washington’daki Osmanlı Başkonsolosu Münci Bey, 20 Ağustos 1897 tarihinde Sultan II. Abdülhamid’e gönderdiği Havai raporunda (Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Y.A. HUS. 376/68) Amerika’nın Havai’yi nasıl ele geçirdiğini şöyle anlatır (dili sadeleştirilmiştir): “Atlas Okyanusu’nda Havai adıyla bilinen sekiz adet ada halkının çok özel bir hayat tarzına sahip oldukları bilinmektedir. Havai adaları ne bir dine, ne de bir medenî kanuna sahip olmayarak, kabiliyetleri nispetinde bir içtimaî bağ (rabıta) ile mesud bir şekilde yaşamakta iken, her nasılsa bundan 60-70 sene evvel vatanları, Amerikan Protestan misyonerlerine merkez olmak gibi bir bedbahtlığa uğramıştı. Misyonerler ki, -dinlerini menfaat kazanmaya, musibet saçmaya âlet etmiş bir güruhtur- nadir ve latif nebatat (bitkiler) yetiştirebilen bir toprağı, mutedil bir iklimi ve mülayim mizaçlı ve itaatkâr bir halkı da bulunca; harisâne bir şekilde iştahlanırlar. Saldırgan emellerini, dinlerini yaymak şeklinde göstererek, kısa zamanda Havai adalarını Luther dinine (Protestanlığa) tâbi ederler. Misyonerler bu vesile ile bir kere pençelerini halkın vicdanına kadar uzatarak onlara, bütün arzularını dinî bir emir olarak sunmakla kalmaz, hükümdarlarını da Haç’a (Hıristiyanlığa) nispet ettikleri her emre uydurur, Haç’ın önünde baş eğdirirler.
Devamı Derin Tarih Mart Sayısında…
