Geçmişten geleceğe uzanan uzun bir hayat sürmüş; yaş, gövde çapı, tepe çapı ve boy itibarıyla kendi türünün alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşan ya da yöre tarihinde, mistik kültüründe ve folklorunda özel yeri bulunan ağaçlar “anıt ağaçlar” olarak adlandırılmaktadır.
Anıt ağaçlar niçin önemlidir; kültürümüze, tarihimize, insanlığımıza katkısı nedir? “Gölgeli koca ağacın kesilmesin. Ak sakallı babanın yeri cennet olsun. Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun. Oğul ile kardeşten ayırmasın. Ahir vaktinde arı imandan ayırmasın. Derlesin toplasın günahınızı adı güzel Muhammed Mustafa’nın yüzü suyuna bağışlasın” diye dua eder Dedem Korkut. “Gölgeli koca ağaç” duaların başında yer alır, önemlidir çünkü. Bu hikâyeleri dinleyeceklere bir şeyi fısıldar ulu bilge: Ağaçlar, atalarımızın mirasıdır; torunlarımıza bırakabileceğimiz yegâne candır.
Anıt ağaçlar umut veriyor bize. 500 yıl sonra hiçbirimiz bu dünyada olmayacağız, bugünkü kullandığımız araçlar da olmayacak; ancak bugün dikeceğimiz çınar ağacı 500 yaşında olacak. 500 yıl sonra çocuklar bizim diktiğimiz çınar ağacının altında oynayacak. Yüzyıllar sonrasına uzanabilmenin, erişebilmenin en güzel yolu ağaçlardan geçiyor sanırım. Bursa/Osmangazi’de 610 yaşında bir çınar ağacı olduğunu, Adana/Pozantı’da Descartes ile yaşıt bir çınar ağacı olduğunu bilmek; ağaçların “anıt” kelimesini ne denli hak ettiğini gösterir sanırım. Bu yazımızda beş muhteşem “anıt ağaç” hakkında bilgi vereceğiz.
Adana / Pozantı’da Bir Ceviz Ağacı (Juglans regia)
380 yaşında. “Düşünüyorum, öyleyse varım.” diyen Fransız felsefeci, matematikçi Rene Descartes (1596-1650) öldüğünde, 10 yaşında bir ceviz ağacıydı o. Varlığını hiç sorgulamadı. Birkaç yüzyıldır Pozantı’da yaşayan insanlar, sincaplar, kargalar onun verdiği cevizleri yiyor, çocuklar onun dallarından topladıkları cevizlerle oyun oynuyor. “Ben buradayım.” diyor ceviz ağacı, farkında mısınız? Ceviz; Türkiye, Irak, İran, Afganistan, Güney Rusya, Hindistan, Mançurya ve Kore’ye kadar uzanan geniş bir bölgenin doğal bitkisidir. Kökeni itibarıyla dünyada büyük bir doğal yayılma alanına sahip olan Anadolu cevizi ( Juglans regia L.) çeşitli göçler ve ticaret kervanları vasıtasıyla doğal yayılma alanı dışına da götürülmüş olup bugün tropik bölgeler dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetiştiriciliği yapılan bir meyve türü durumundadır.
