Anadolu toprakları dünya kültür mirası açısından zengin bir hazinedir. Bu bağlamda insanoğlunun avcı-toplayıcı hayat biçiminden yerleşik hayata, tarım toplumundan kentsel hayat tarzına geçirdiği pek çok aşama bu topraklarda doğmuş, şekil almış ve dünyaya yayılmıştır. İnanç ve kutsal mekânların doğuşunda başlangıç noktası olan Göbeklitepe ve Göbeklitepe kültürü içindeki yeni buluntu yerleri, tarihin en önemli kırılma noktalarına şahitlik etmiş, bu sürecin en önemli aktörleri olmuşlardır.
Neolitik dönem insanların avcılık ve toplayıcılık yerine besin üretimine, avcı toplayıcı bir hayattan yerleşik hayata geçtiği, toplumun yeni geçim ekonomisi ve inanç sistemiyle yeniden biçimlendiği bir dönemin çıkış noktasıdır. Bu süreçte ortaya çıkan toplumsal ve ekonomik yapılanma, 1000 yıllar içinde gelişerek çiftçi köy yaşantısı, kentleşme, devlet oluşumu, imparatorlukların ortaya çıkışından endüstri devrimine kadar gelen düzenin temelini oluşturmuştur. İşte bu nedenle Dünya Kültür Mirası’nda Türkiye bir süper güçtür. Göbeklitepe’nin 2018 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası’na Türkiye’den giren 18. kültürel miras alanı olması, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Şanlıurfa Müzesi’nin yoğun, uzun ve verimli bir çalışmasının sonucudur.
Göbeklitepe’de 1995 yılından itibaren gerçekleştirilen kazılar sonucunda elde edilen sonuçlar, akademik camia ve kamuoyunda bir şaşkınlığa neden olmuştu. Göbeklitepe ve etrafındaki bölge, günümüzden 12 bin yıl önce bir dağ üzerinde inşa edilmiş yapılardan oluşan dinî toplanma ve tören alanıydı. Bu dönem avcı toplayıcılıktan tarımcılığa geçişin yaşandığı, ‘insanın insan olduğu’ bir süreçtir.
Göbeklitepe kazılarda ortaya çıkartılan görkemli kült yapılarıyla özellikle boyları 6 metreyi bulan dikilitaş, heykel ve kabartmalarıyla herkesi derinden etkileyecek buluntuların sergilendiği bir kazı yeridir. Söz konusu yapıların 12 bin yıl öncesine ait olması Göbeklitepe’ye büyük bir ‘gizem’ yüklemiştir.
Bu yapıların nasıl ve hangi tekniklerle inşa edildiği merak konusudur. Ancak önemli olan nasıl inşa edildikleri değil, neden inşa edildikleridir.
Anadolu’daki bu tür mekânların işlevi ve bunun inanç sistemindeki yeri, elbette önümüzdeki dönemlerde yeni buluntu yerlerindeki kazı çalışmalarıyla daha iyi anlaşılabilecektir. Göbeklitepe ve Göbeklitepe kültürleri buluntu yerleri bizleri şaşırtmaya devam edecektir.
Devamı Derin Tarih Şubat Sayısında…
