Bugün Bulgaristan’da kalmış olan Cisr-i Mustafa Paşa, Bulgarların verdiği isimle Svilengrad Köprüsü Çoban Mustafa Paşa’nın emsalsiz bir hayratıdır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 1529’da Meriç Nehri üzerinde Mimar Sinan tarafından inşa edilen köprü, Bulgaristan ile Türkiye sınırında zarif bir gerdanlık misali uzanır.
20 kemerli, uzunluğu 295 metre, genişliği 6 metre olan ve harikulade kitabesi ile dikkat çeken bu heybetli köprü vaktiyle Bulgar yönetimi tarafından yıkılmak istenmiş, fakat yerel basının baskısı nedeniyle vazgeçilmiştir.
Enteresan bir hikâyesi var: Bir Bulgar çıkıyor ve köprüyü yıkamazsınız diye gazetelerde boy boy yazılar kaleme alıyor. Bir makalesinin sonunda da şu minvalde bir cümlesi var: “Bu köprünün altından daha çok sular geçer; siz rejim gayretiyle yıkmak istiyorsunuz ama çok şeyler olabilir.” O zamanki rejim son derece sıkı ve sert, “yıkın” emir verildi mi güldür güldür yıkarlar.
Osmanlı mirası pek çok yapı ya yıkılmış ya da adı Bulgarca bir isimle değiştirilmiş. Hatta Mustafa Paşa Köprüsü’nün yanında bir hanım sultan tarafından yaptırılmış büyücek bir cami vardı. Köprünün üzerinden geçerken baktım ki yerinde yeller esiyor.
O zaman arabadan inip fotoğraf çekmek yasaktı, görevliler sizi yakalıyordu. Neyse ki köprüden geçerken fotoğraf çekebilmiştim. Arabayı durdurmadan, kitabenin tam önüne geldiğimde ayağımı gazdan çekmeden daha önce ayarladığım fotoğraf makinası ile çekip devam ettim (üstteki fotoğraf). Kimse de farkına varmadı.
Benden sonra İngiliz mimar Forel, eşi ve iki çocuğuyla Mustafa Paşa Köprüsü’nden geçerken arabasını park edip hemen hemen bütün noktaların fotoğraflarını çekiyor. Ancak daha köprüden çıkış yapmadan Bulgar polisi ensesine biniyor, çektiği bütün resimleri alıp imha ediyor. O geceyi karakolda geçiren mimar sorguya çekiliyor. Bu hadisenin ardından Türkiye’ye geldiğinde kendisiyle görüşmüş, durumu haber vermek üzere İngiliz büyükelçiliğine mektup yazıp taahhütlü olarak birlikte postalamıştık.
Eskiden Avrupa’ya giden bütün araçlar bu köprüden geçerdi. Bugün artık yol oradan geçmiyor. Bulgarlar yolu çevirip köprüyü bırakmış. Bugün ne haldedir, yerinde görmek gerek.
Devamı Derin Tarih Şubat Sayısında…
