M. Kemal aslında İstanbul’da siyasetin merkezinde mi kalmak istiyordu? Resmi tarih tezinin temel noktası olan “Bir gece ansızın ve gizlice hasarlı bir vapurla İstanbul’dan Samsun’a hareket etti” ifadeleri ne kadar doğruydu? İşte bu suallere bulunacak en iyi cevaplar, hiç şüphesiz onun 16 Mayıs’ta Samsun’a hareket etmeden evvel, devletle olan münasebetlerinde ve isteklerinde vuzuha kavuşmaktadır.
Mustafa Kemal’in Samsun’a gönderilmesi hakkındaki vesikaların mühim bir kısmı bugün ATESE Arşivi’ndedir. Bunlardan bir kısmı Genelkurmay tarafından 1952’den itibaren neşredilen Harp Tarihi Vesikaları Dergisi’nde, bir kısmı da yine Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları tarafından 80. Yıl Atatürk’ün Samsun’a Çıkışı ve Kurtuluş Savaşı’nın Başlatılmasına Dair Belgeler 1919-1999 adıyla basılan kitapta neşredilmiştir.
Mustafa Kemal Paşa 30 Nisan 1919 tarihinde “Dokuzuncu Ordu Kıtaatı Müfettişliğine tayin olunmuş…” olduğu hâlde derhâl Anadolu’ya gitmek yerine 16 Mayıs 1919’da hareket edeceği güne kadar muhtelif isteklerde bulunmuştur, öyle ki birkaç defa kendisine Samsun’a gitmesi için acele etmesi dahi hatırlatılmıştır. Genelkurmay Başkanlığı tarafından neşredilen vesikalara göre M. Kemal’in muhtelif isteklerinden bir kısmı şöyledir:
10 Mayıs 1335/1919 tarihli vesikaya göre M. Kemal, Sivas’taki 3. Ordu Kumandanlığı’na “Birkaç güne hareketimiz mukarrerdir. Müfettişlik karargâhının muhtaç olduğu beş adet binek otomobiliyle iki kamyonun kolordular mıntıkasındaki mevcudlarından te’min olunabileceği Harbiye Nezaret-i Celilesince beyan buyrulmuştur. Kâfi derecede benzin ile lastikleri beraber olduğu hâlde kolorduca sağlam ve mütehammil kaç binek otomobili ne zamana kadar ve nerede hazır bulundurulabilir? Otomobil markalarıyla lâstik çaplarının ve benzin mahallerinin sarahaten iş’ar buyrulmasını intizar eylerim” diye yazmıştır.
12 Mayıs 1335/1919 tarihli vesikaya göre ise Mustafa Kemal Paşa Anadolu’ya gitmeye hazır olduğunu ancak 15 bin kuruşluk maaşını hatırlatarak, vazifesinin ehemmiyeti ile maaşının nispetini hatırlatmaya ihtiyaç duymadığını ancak en azından eski maaşının aynen devam etmesini ve karargâhının da bir fevkalade harp karargâhı kabul edilmesini istemiştir.
13 Mayıs 1335/1919 tarihli vesikaya göre ise birkaç maddede eski tarihlere de atıflar yaparak isteklerde bulunmuştur. Buna göre,
1) 7 Mayıs tarihli tezkeresi ile karargâh mensuplarının 3 aylık maaşlarının şimdiden ve buradan verilmesini istediği halde cevap alamadığını ifade etmiştir,
2) Fevkalade masraflar için ayrıca bir meblağın lazım olduğunu,
3) En az iki binek otomobilinin lazım olduğu halde bunun te’min edilmediğini,
4) Bütün bunlar te’min edilirse üç gün içinde hareket etmeye hazır olduklarını da ayrıca ifade etmiştir.
Soru 19
Mustafa Kemal Anadolu’ya gizlice mi gitmişti?
Yukarıdaki vesikalardan anlaşılacağı üzere “gizli bir gidiş” veya “kaçış” yoktur; bilakis gidiş alenidir ve devlet desteklidir. Mevcut şartlar da Mustafa Kemal Paşa tarafından fevkalade bir hal olarak tasavvur olunmamaktadır; çünkü eğer öyle olsaydı vazifeye tayin edildiği tarihten itibaren birkaç hafta daha İstanbul’da kalmaz, derhal yola çıkardı.
