Mecelle-yi Ahkâm-ı Adliye’nin, yaygın kullanımıyla Mecelle’nin hazırlanışına İslam Hukuku’nda bir reform diyebilir miyiz? Müspet mânâda tabiî ki…
Mecelle-yi Ahkâm-ı Adliye, İslam hukuk tarihinde ilk kanunlaştırma örneğidir. Daha önce bunun bir örneği yok. İslam hukuk tarihinde kanunlaştırmaya benzer bir iki teşebbüs oldu fakat başarıya ulaşmadı.
Osmanlı’yı Mecelle’yi düzenlenmeye iten sebep neydi?
Tanzimat birçok mânâda Batı tarzı yeniliklerin yapıldığı bir dönem. Osmanlı Devleti’nin bu dönemde çeşitli alanlarda yenileşme ihtiyacı vardı. Çünkü askerî sahada Avrupa’da mağlubiyetler yaşanmaya başlamıştı. Bunun devletin idarî yapısına yansımaları vardı. Bu arada Batı’da 19. yüzyıl bir kanunlaştırma asrı olarak temayüz etmişti. Mesela 1804’te Mecelle’nin yerine alınmak istenen Fransız Medenî Kanunu Code Civil (Code Napolion) hazırlanmış ve dünyada beğeniyle karşılanmıştı. Bizde de 1850’lerden itibaren mesela ticaret kanunumuz Fransa örneğinden iktibasla hazırlanmıştı. Bu dönemde bir Medenî Kanun hazırlanma ihtiyacı da vardı. O aşamada iki görüş söz konusu oldu. Biri devlet kurulduğundan itibaren kullanılagelen İslam hukukuna dayanan özgün bir kanun metni hazırlanması. Diğeri de Avrupa’da hazırlanmış olan ve başarılı olduğu kabul edilen Fransız Medenî Kanunu’nun tercüme edilerek alınması. Bu iki konu enine boyuna tartışılmıştır. Konuyu sadece Osmanlı aydınları, devlet adamları ve hukukçuları tartışmamış; Fransız büyükelçiliği de meseleye dahil olmuştur.
Devamı Derin Tarih Nisan Sayısında…
