Osmanlı’nın gözünün nuru Musul, Batı için petrol ve zenginlik demek. Aynı zamanda 95 yıldır Türklerin şark çıbanı, Kürtlerin ise kadim memleket meselesi. İşte bu yüzden Lozan’dan bu yana asırlık pazarlık konusu…
Halen bir sonuca bağlanamamış olan Musul meselesinin düğümü, 3 Şubat 1923 tarihinde Cenubî (Güney) Kürdistan heyet-i temsiliyesi ile Mustafa Kemal Paşa’nın bölgeye gönderdiği Yarbay Özdemir Bey arasında yapılan 10 maddelik anlaşmada gizlidir. O gün için sadece İngilizleri Lozan’da sıkıştırmak üzere kullanılıp sonra kaderine terk edilen, keenlemyekün kabul edilen bu tarihî ittifak aslında bugünün Musul meselesine ışık tutabilir. Bu bağlamda Özdemir Bey’in evrakı, hatıraları ve yazışmaları üzerinde çalışılması gerekmektedir. Oysa bu belgeler halen araştırmacılara kapalı olan Genelkurmay Başkanlığı ATASE arşivindedir.
Lozan’da Kasım 1922’de başlayan görüşmelerin ilk oturumunda Ankara ile Londra arasında güven tesis edilememiş; kapitülasyonların kaldırılması, İstanbul’un boşaltılması ve Musul konularında anlaşma sağlanamamıştı. Musul üzerine sert tartışmaların yaşandığı sırada İngilizler 1919’dan beri Kuveyt’te hapiste tutukları Şeyh Mahmud Berzenci’yi affettiler. Kürdistan’a dönen Şeyh Berzenci İngilizlerin teşvikiyle kardeşine kurdurulan Kürdistan krallığının başına geçti.
Devamı Derin Tarih Kasım Sayısında…
