Gentile Bellini’nin öğrencileri tarafından 1511’de tamamlandığı anlaşılan, Avrupa resim sanatının ilginç örneklerinden biridir “Şam’da Venedik Elçi Heyeti’nin Kabulü”. Sadece sanat değeri açısından değil, Ortadoğu topraklarının kritik bir dönemine şahitlik etmesi bakımından da. Üzerinde herhangi bir imza bulunmuyor. İlk bakışta Bellini’nin eseri olduğu intibaını vermekteyse de, tamamlanma tarihi olan 1511 kaydı, 1507 yılında öldüğü bilinen Bellini’nin eseri olamayacağına işaret eder. Ayrıca yapılış amacı ve kimler tarafından sipariş edildiği konusunda da bilgi yok. Tahmin yürütebileceğimiz tek seçenek, Venedik yönetimince sipariş edilmesi. 1474’den ölümüne kadar Venedik balyoslarının resmî portrecisi olan Bellini’nin bir kültür ve sanat elçisi olarak Osmanlı Devleti’ne gönderilmesi, siparişin kim tarafından yapıldığına işaret edebilir.
Mercidabık Savaşı’ndan (1516) sonra Şam’ın Osmanlı yönetimine geçmesinden 5 yıl önce tamamlanan eser, Memluk idaresindeki Şam’ın ve buradaki bir elçi kabul töreninin belki de ilk ve son görüntüsüdür. Osmanlı ve Memluk ilişkileri kadar Venedik münasebetleri açısından da mühimdir. Çünkü Osmanlı-Memluk mücadelesinin üçüncü ayağını Venedikliler teşkil etmişti. Osmanlılarla yakın ilişki kurma girişimleri, dostluk anlaşması yaptıkları Memluklerle ilişkilerini krize sokabilirdi. Muhtemelen tablonun yapılışındaki temel amaç böyle bir krizin aşılmasıydı.
1508’de Şam’daki Memluk naibine akredite belgesini sunan Venedik elçisi Pietro Zen, Safevi hükümdarı Şah İsmail’le yakın ilişkileri nedeniyle istenmeyen adam ilan edilmişti. Bu, Venedik-Memluk ilişkilerinde sorun teşkil edince çözüm olarak 1511’de Venedik, Nicolo Malipiero’yu Şam’a elçi atadı. Tablodaki Venedik elçisi o olabilir.
Devamı Derin Tarih Dergisi Temmuz 2016 Sayısında…
